Bitkilerin, sus
bitkilerinin ve
bilhassa meyve
ağaçlarının
üretilmesinde
kadim tarihten
beri uygulanan
bir metodtur.
Doğada,
ormanlarda
dalların
birbirine
sürtünmeleri
sonucu
kendiliğinden
oluşan bir çeşit
aşılanmanın, ilk
insanlar
tarafından
görülerek meyve
ağaçlarının
iyileştirilmesinde
kullanılmaya
başladığı
düşünülmektedir.
İyi nitelikli
bir ağacın
tohumu, ya da
bir meyvenin
çekirdeği
ekilse, sonuçta
o bitkinin
özelliklerini
taşımayan
değişik bir
bitki elde
edilir. Bunun
sebebi, bunların
çoğunun
hibritlerinden,
melezlerinden
elde edilmiş
olmasındandır.
Bu sebepten
çekirdekle
yapılmak istenen
üretimde
nitelikleri
değişerek
asıllarına
(anacına) çeken
başka çeşitler
ortaya
çıkacaktır. İşte
bu sebepten,
aşılama veya
çelikleme
metodları ortaya
çıkmıştır.
Çelikle ve
aşılama ile
yapılan
üretimlerde o
bitkinin
özellikleri
bozulmadan devam
eder.
Aşı ile üretim
en emin ve çabuk
sonuç alınan bir
tekniktir. Aşı
için bir ANAÇ
ve bir de
DAMIZLIK AĞAÇ
veya fidan
gerekir. Özerine
aşı yapılacak
ağaç veya fidana
ANAÇ;
kendisinden ası
kalemi almana
ise DAMIZLIK
AĞAÇ denir.
Aşının ya da
aşılama
tekniğinin bir
çok türü var ise
de bunları iki
ana grupta
toplamak
mümkündür
1- Göz Aşısı
veya Yaprak
Aşısı
2- Kalem Aşıları
Göz Aşısı
veya Yaprak
Aşıları:
Adi Göz Aşısı
(Yaprak aşısı.
Boru Aşısı ve
Kabuk Aşısı'dır.
En çok
kullanılanı
Adi Göz Aşısı
veya Yaprak
Aşısıdır. Bu
aşı ilkbahar
sonu-yaz
başlangıcında ve
bir de sonbahar
da olmak üzere
iki mevsimde
yapılır.
Bunlardan
Mayıs-Haziran
aylarında
yapılan göz
aşısına "Sürgün
Göz Aşısı"
ve Eylül-Ekim
aylarında
yapılanına da "Durgun
Göz Aşısı"
denir.
Sürgün göz aşısı
kışa kadar
büyüme yaparken
Durgun Göz Aşısı
latent devresine
girip kışı öyle
geçirir ve ancak
ilkbahar da
sürmeye başlar.
Bu suretle daha
kuvvetli büyür.
Yaz dönemi kısa
süren bölgelerde
don rizikosu
sebebiyle Durgun
Göz Aşısı yapmak
isabetli olur.
Göz aşısı
için Damızlık
ağacın yıllık
sürgünlerinin
olgunlaşmış
olanları
seçilir. Kesilen
bu parçanın
yapraklan,
saplarının
yarısı kalacak
şekilde
koparılır. Göz'ü
çıkarmak için
sürgün elde ters
tutulur. Aşı
çakısı ile göz
hafifçe kesilir.
Kendisine aşı
yapılacak olan
Anacın yumuşak
kabuklu bir
yerinde çakı ile
(T) harfi
seklinde bir
çizgi yapılarak,
kabuk, çakının
ucu ile hafifçe
kaldırılır
(açılır) ve
açılan bu yarığa
evvelce
hazırlanmış Göz
yerleştirilir.
Gözün dışarda
kalan kısmı
kesilerek
atılır. Rafya
ile sıkıca
bağlanır. 15 gün
sonra rafya
çözülür veya
kesilip atılır.
Rafya yerine
ince soyulmuş
dut veya söğüt
dalları da bağ
olarak
kullanılabilir.
Boru aşısı
Ceviz, kestane,
sakız gibi
ağaçlara
uygulanır. Boru
aşısı için
Damızlık
kaleminden,
üzerinde bir göz
bulunan bir
kabuk parçası
boru şeklinde
çıkarılır.
Anac'ın tepesi
kesilerek
uygulanacak
kısmın kabuğu
soyulur, boru
şeklindeki kabuk
buraya geçilir.
Gene rafya ile
bağlanır.
Kalem aşıları
Bahçe ve Süs
Bitkileri ile
meyve ağaçlan
için uygulanır.
Yüksek boylu süs
bitkilerine
PENDULA (Sarkık)
formlu
taksonlann
aşılanması bu
metodla yapılır.
Morus'a Morus
pendula,
Betula'ya Betula
' alba Pendula,
Fagus silvatica
Pendula, Fagus'a
Fagus silvatica
Pendula gibi...
Özerinde birkaç
tane tomurcuk
(göz) bulunan
gövdeye Kalem
denilir.
Kalem
aşılarının
çeşitleri :
Bindirme ve
kopulasyon.
Yanaştırma,
Yarma, Kabuk
aşısı
Bindirme veya
kopulasyon Aşısı
: Aşılanacak
olan Anac'ın
çapı kadar
kalınlıkta
seçilen damızlık
kalemi,
birbirine
yapışacak
şekilde ve eğik
olarak
kesilirler Bu
kesilen yüzeyler
birbiri ile
iyice çakışacak
şekilde
birleştirilerek
sıkıca bağlanır.
Bu tarz
aşılanmanın
mevsimi
Mart-Nisan
aylarıdır.
Castanea,
Clematis, Coraus,
Cratae-gus,
Malus, Pirus,
Syringa,Ulmus,
Weigelia
cinslerinin
türleri ve alt
türlerine
uygulanır.
Yanaştırma
Aşısı :
Tohumdan
üretilmesi
halinde bazı
özellikleri
kaybolan süs
bitkilerinden,
kısa zamanda
büyük ve
sağlıklı bir
birey elde etmek
için uygulanır,
örneğin : Picea
abies
Engelmannili
glauca
uygulaması gibi.
Aşının vetasyon
periyodunda
yapılması lazım
gelir.
Bu suretle
aşının yarasının
kapanması çabuk
olur. Yanaştırma
metodunda, Anaç
ile Damızlık
bireylerin
birbiri ile
yapışacak
yüzeyleri
Kambiyum
tabaklanna kadar
açılıp her
ikisinin açılan
yüzeyleri üst
üste getirilip
sıkıca bağlanır.
Yaranın hava
almaması için de
macunlanır.
Yarma Aşı :
Bu aşı genelde
tepe
seviyelerinde
yapılır. Yarma
aşı yapılacak
ağaçlar yaslı ve
kuvvetli
olmalıdır.Çiftçilerimiz
bu aşıyı çok iyi
bilirler.
Aşılanacak
Anacın tepesi
düz bir şekilde
kesilir. Kesilen
yüzey keskin bir
bıçakla
düzeltilir ve
pürüzleri
giderilir. Daha
sonra özel Aşı
Baltası ile ve
ağaç tokmakla
vurularak anaç
ortasından
yarılır. Aşı
kalemlerinin
uçları
sivriltilerek,
daha doğrusu
inceltilerek,
anaçta açılan
yangın
karşılıklı iki
tarafına iki
kalem
yerleştirilir.
Rafya ile
bağlanıp aşı
macunu sürerek
yara yerleri
örtülür. Böylece
aşının çabuk
tutması temin
edilmiş olur.
Latent döneminde
Hibiscus
syriacus (Ağaç
hatmi), Camelia,
Viburnum (Karto
pu), Larix
(Melez), Vitis
(asma), Abies
(Köknar), Cedrus
(Sedir), Pinus
(Çam)
cinslerinin tür
ve alt türlerine
uygulanır.